Bu yazıyı 3 dakika 31 saniyede okuyabilirsiniz.
Plastik dünyanın başındaki en büyük sorunlardan biri. Ancak plastik tüketimimizi azaltarak fark yaratmak mümkün.
Kullanışlı, hafif ve ucuz olabilir ama plastik bugün dünyanın başındaki en büyük dertlerden biri. Giderek daha fazla plastik tüketiyoruz ve her geçen yıl daha da fazla plastik üretiyoruz. Her yıl 400 milyon ton plastik üretiliyor dünyada. Uzun bir süre yok olmamak üzere, yeryüzünde biriktikçe birikiyor.
Plastik uzun ömürlü ve dayanıklı olduğu için tercih ediliyor ama tam da bu sebepten dolayı son derece tehlikeli. Plastik yok olmuyor. Üretilen o milyonlarca ton plastik bir şekilde hala dünyada, kütleler ve 5 milimetreden küçük mikro plastikler halinde denizlerde, okyanuslarda, toprakta, havada. Sigara izmariti 5 yıl, plastik torba 20 yıl, plastik bardak 50 yıl, misina ise 600 yıl çözünmeden kalıyor. Her sene yarım trilyon, saniyede 20 bin plastik şişe tüketildiğini düşünürsek, sorunun boyutu daha da iyi anlaşılıyor.
Yok olmayan plastik nereye gidiyor? Okyanuslara ve denizlere senede 8 milyon ton plastik atılıyor. Bir araştırmaya göre bu miktar, plastik dolu bir çöp kamyonunun dakikada bir yükünü okyanusa boşaltmasıyla eş değer. Bu şekilde giderse, 2050 senesine kadar denizlerde balıktan çok plastik olacağı öngörülüyor.
Okyanusların ortasında neredeyse kara parçası gibi görünen plastik adaların fotoğraflarını görmüşsünüzdür. Bunların en büyüğü Kalifornia-Hawaii arasında okyanusun ortasında bulunan Great Pacific Garbage Patch adlı (evet, adı bile var) plastik ada. Araştırmacılar bu yüzen adada 90 bin ton ağırlığında 2 milyon parça plastik bulunduğunu söylüyorlar. Ancak çok uzaklara gitmeye gerek yok. Dünya Doğayı Koruma Vakfı (WWF)’in yayınladığı rapora göre Akdeniz’in açık sularını, deniz tabanını ve kıyılarını kirleten atıkların %95’i plastik. Ve bu atıkların kaynağı öncelikle Türkiye ve İspanya. Akdeniz’de yaşayan 134 tür deniz canlısı attığımız plastikleri yiyor. Dünyada her sene 100 bin deniz canlısı plastik yüzünden ölüyor.
Konu plastik olunca haberler kötü, rakamlar akıl almaz boyutlarda. Ancak içiniz tümden kararmasın; güzel gelişmeler de oluyor dünyada. Öncelikle farkındalık arttı, plastik atıklarının doğada nelere sebep olduğunu artık net bir şekilde biliyoruz. Bu sene Avrupa Birliği plastiğe karşı savaş ilan etti, tek kullanımlık plastik kullanımını yok etmek için yasa geliştiriyor. Geçenlerde Kosta Rica 2021’e kadar tek kullanımlık plastiği tamamen yasaklayan ilk ülke olacağını açıkladı. Amsterdam’da bir süpermarket hiç plastik içermeyen yüzlerce ürün içeren bir reyon açtı. Bazı ülkelerdeki marketlerde plastik torbaya yasak geldi. 2011 yılında Avustralya’da ufak bir grup tarafından başlatılan “Plastic-free July (Plastiksiz bir Temmuz) hareketi bugün dünya çapında 150 ülkede, milyonlarca insan tarafından destekleniyor.
Peki bizler bireysel anlamda neler yapabiliriz?
Plastik o kadar hayatın içinde ki, onsuz yaşamak, plastik içermeyen bir yaşam tasarlamak gerçekten zor. Çöp torbaları, şampuan şişeleri, diş fırçamız, arabamız, biberonlar, oyuncaklar, hepsi plastik içeriyor.
İşe öncelikle evimize, ofisimize, çantamıza bakıp ne kadar plastik tükettiğimizi anlayarak başlamalı. Sonra bu kullandığımız ürünlerin içeriklerine, paketlerine bakıp, ne içerdiklerini öğrenmeli. Bugün çiğnediğimiz sakızdan, kullandığımız şampuanın şişesine kadar birçok üründe plastik var. İşe, bunları tanıyarak başlayabiliriz.
Hazır dünyada “Plastiksiz bir Temmuz” ayı kutlanırken, bu ayı kendimiz için plastikten kurtulma ayı ilan edelim. Daha sonra da haftada bir günü plastik kullanmadığımız gün olarak belirleyelim.
Günlük hayatta plastik tüketimini azaltmak için yapabileceğimiz çok şey var.
– Plastik içermeyen bir matara edinip yanınızda taşıyın. Doldurmak için tek kullanımlık plastik şişede su almak yerine cam damacanaları kullanın.
– Markete, pazara giderken bez torbalarınızı, pazar çantanızı yanınızda götürmeyi unutmayın. Pazarda kese kağıtlarını tercih edin.
– Market alışverişinde satın aldığınız ürünlerin ambalajına dikkat edin. Birçok ürün paketi plastik olabiliyor. Olmayanı tercih edin.
– Yiyecekleri saklamak için buzdolabı poşeti ve streç film yerine cam kutu kullanın. Hem son derece sevimli hem de organik pamuklu kumaş, balmumu, ağaç reçinesi ve hindistan cevizi yağı gibi tamamen doğal malzemelerden yapılan saklama kumaşlarını da deneyebilirsiniz.
– Dışarıdan yemek siparişi verirken pakete plastik çatal bıçak koymamalarını söylemeyi unutmayın.
– Plastik kamış kullanmaktan vazgeçin.
– Eskiden galoş mu vardı? Birkaç dakika kullanıp atmak üzere üretilen galoşlardan kurtulun.
– En çok atılan plastiklerden biri de çiğnediğimiz sakız. Sakızın içinde de plastik var. Ferahlamak için sakız değil, kutuda satılan naneleri tercih edin.
– Evde sirkeli su, karbonat gibi doğal temizlik malzemeleri deneyin. El yıkamak için pompalı plastik şişe yerine kalıp sabun kullanın.
– Güzellik malzemelerinin de plastik içerebildiğini biliyor muydunuz? İçinde “polyethylene” olan ürünlerden uzak durun. Doğal ürünleri tercih edin.
– Plajdan, ormandan, piknikten dönerken bütün çöplerinizi toplayın. Grup halinde yapılabilecek bir yaz aktivitesi de çöp toplamak olabilir.
– Yaz gelmişken, plastik top, simit, deniz yatağı, hatta kova ve kürek gibi plaj oyuncaklarının çoğunda plastik olduğunu hatırlatalım. Denizlerdeki plastik atıklarının bir kısmı da bu oyuncaklardan kalanlar. Plastiksiz bir plaj için işe metal ve tahtadan yapılmış kürek alarak başlayabilirsiniz.