Bu yazıyı 3 dakika 30 saniyede okuyabilirsiniz.
Havacılık sektörü iklim değişikliğinin arkasındaki önemli etkenlerden biri. Her sene giderek artan uçuş ve yolcu sayısı sorunun daha da ciddileşeceğini gösteriyor. Uçmanın dünya üzerindeki etkileri neler? Çevreye duyarlı bir şekilde uçmak mümkün mü?
Günümüzde uçak seyahati çoğumuz için vazgeçilmez. Özellikle iş seyahatindeysek ve zamanımız kısıtlıysa, gitmek zorunda olduğumuz yere olabildiğince çabuk varabilmek için uçağa binmeyi tercih ediyoruz. Arabayla, otobüsle ya da trenle gidebilecekken bile çoğunlukla uçakla seyahat ediyoruz.
Sıradan bir günde dünyada kaç uçak uçuyor biliyor musunuz? Yaklaşık 100 bin! 2019 senesinde gerçekleşen uçuş sayısının 39.8 milyona ulaşması bekleniyormuş. Bu, geçen seneye göre 1 milyon, on sene öncesine kıyasla yüzde 50’lik bir artış demek. 2010 senesinde 2.4 milyar uçak yolcusu varken, 2050’de bu sayının 16 milyara yükselmesi bekleniyor.
Günümüzde iklim değişikliğinin arkasındaki önemli etkenlerden biri de seyahat etme şeklimiz. Uçakların payı büyük. Yapılan araştırmalara göre insanlardan kaynaklanan sera gazı salınımının %2’si havacılıktan geliyor. Bu oranın 2050 yılında %5’i bulacağı düşünülüyor. Uçaklar uçak yakıtı, diğer adıyla kerosen yakıyorlar. Bir Boeing 747’nin dolu deposunda 200 bin litre kerosen bulunuyor. Bu, 40 bin ufak boy arabaya eşit. Uçaklar aynı zamanda başka maddeler de bırakıyorlar atmosfere. Etkileri tam olarak bilinmiyor ama nitrojen oksit, uçakların arkasında beliren buhar izleri gibi maddelerle birlikte uçakların etkisi sanıldığından daha da fazla.
Bir yandan hava trafiği hızla artsa da, diğer yandan son yıllarda uçakla seyahat etme konusuna dikkat çekenler de giderek çoğalıyor. İsveç’te “flygskam” diye bir kavram oluştu: uçma utancı. İnsanlar uçakla seyahat edenlere resmen ters bakıyorlar. Sözlüğe giren bir başka kelime de “smygflyga”: gizli gizli uçmak. The Guardian’da yayınlanan bir yazıya göre bu akım sayesinde son yıllarda seyahat acentalarına tren yolculuğu için gelen talepler büyük bir artış göstermiş. İklim değişikliği konusunda dünya çapında ses getiren İsveçli genç aktivist Greta Thunberg de gitmek istediği yerlere trenle gidiyor.
Uluslararası Hava Taşımacılığı Birliği 2050 senesine kadar uçakların karbon salınımını yüzde 50 azaltmayı planlıyor. Hidrojen gazından elektrik üretebilen uçaklar henüz emekleme aşamasında olsa da biyoyakıt kullanımı giderek daha çok gündemde. Havayolu şirketleri bu konuda farklı çalışmalar içindeler. Dow Jones Sürdürülebilirlik Endeksi’ne göre birinci sıradaki Japon havayolu All Nippon Airways, pozitif çevresel etkileri olan projeleri desteklemek amacıyla yeşil tahvil uygulayan ilk uluslararası havayolu şirketi. Aynı zamanda yosundan biyoyakıt üreten bir firmayla da işbirliğine girmiş. İkinci sıradaki Air France- KLM de hem farklı yakıt alternatifleri üzerine çalışıyor hem de uçaklardaki yükü azaltıyor. Hafif servis arabaları ve diğer ekipmanlarının yanı sıra gazeteleri (yılda 360 bin kilo tüketiliyormuş) kaldırıp tamamen dijital bir okuma uygulamasına geçmişler. Bazı havayolları da servis ettikleri yemek ve bakım kitlerinin olabildiğince sürdürülebilir malzemelerden oluşmasını sağlıyorlar. Dönüştürülebilir paketler kullanıyorlar ve plastik kullanımını azaltıyorlar.
Sürdürülebilir uçak yolculuğu diye bir şey mümkün mü? Bazıları “yeşil” uçmanın mümkün olduğunu savunurken, bazıları ise bunun bir hayal olduğunu söylüyor. Uzmanlara göre havayolu şirketlerinin yapabilecekleri daha çok şey var. Kısa vadede karbon ofsetleme, yani oluşan sera gazı salınımlarının karşılığında başka bir yerde çevreye yararlı projelere yatırım yapmak, bunlardan biri. Daha verimli uçaklar üretmek, sürdürülebilir enerji kaynakları aramak ve daha verimli rotalar belirlemek, havayollarının sürekli üzerinde çalışmaları gereken konulardan bazıları.
Peki bizler neler yapabiliriz? Çoğuna göre çare uçakla seyahat etmekten vazgeçmek. Trenle seyahatin yarattığı karbon ayak izi uçaktan kat kat daha az. Ancak diyelim ki bunu tamamen beceremedik. Bu işi daha az etkiyle nasıl yapabiliriz? Farklı kaynaklardan derlediğimiz bir kaç ipucu:
- Direkt uçuşları tercih edin. Transfer yaptığınızda daha uzun uçtuğunuz için daha fazla karbon ayak izine sebep olursunuz.
- Seçtiğiniz havayolu şirketinin bu konu ile ilgili duyarlılığının farkında olun.
- Genç uçak filoları olan havayollarını tercih edin. Yeni uçakların karbon ve gürültü emisyonu daha az.
- Uçakta perdenizi kapatın. Herkes bunu yapsa uçağın soğuması kolaylaşıyor. Böylelikle uçağı soğutmak için daha az enerji gerekiyor.
- Yine aynı sebepten, soğuturken enerji kaybetmemek için, uçağa az eşya alın.
- Ekonomi uçmak, daha az yer tuttuğundan sadece bütçe değil, çevre için de daha sağlıklı.
- Karbon ofsetlemeyi deneyin. Karbon ayak izi karşılığında çevre dostu projelere yatırım yapan havayolları ve siteleri araştırın. Ancak bu karmaşık bir konu; bir yandan bol bol uçup diğer yandan kendimizi rahatlatmak için kullanmamalı.
- Yolcu tarafından baktığımızda boş uçakları tercih edebiliriz elbette. Ancak uçağın dolu olması boşa gitmeyen benzin ve kaynak demek.